Akademik Kariyer İçin Yüksek Lisans Eğitimi
- Tezli mi Tezsiz mi Yapmalıyım?
- Yabancı Dil Şart mı?
- Not Ortalamam Kaç Olmalı?
- Kendi Alanımdan Farklı Bir Alanda Yapabilir miyim?
- Hangi Alanlar Popüler?
- Eğitim Ücretleri Ne Kadar?
- Direk Doktora Yapabilir miyim?
- Yüksek Lisans Yaparken Araştırma Görevlisi Olabilir miyim?
- ALES Şart mı?
- Ne Kadar Sürer?
- Devam Zorunluluğu Var mı?
- Burs İmkanları Nelerdir?
- Kabul Edilir miyim?
- Bilimsel Hazırlık Nedir?
- Bilim Sınavı Nedir?
- İngilizce Hazırlık Senesi Var mı?
- Başvuru Tarihleri Ne Zaman?
- Başka Bir Programa Yatay Geçiş Yapabilir miyim?
- Yurt Dışında Yapabilir miyim?
- Uzaktan Eğitim Mümkün müdür?
Tezli mi Tezsiz mi Yapmalıyım?
Önce şu konuyu açıklığa kavuşturmakta fayda var; yüksek lisans yapmadan da doktora eğitimi alabilirsiniz. Konuyla ilgili 20 Nisan 2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmelik şöyle der:
Madde 16
- c) Lisans derecesiyle doktora programına başvuranların lisans mezuniyet not ortalamalarının 4 üzerinden en az 3 veya muadili bir puan olması ve ALES’ten başvurduğu programın puan türünde 80 puandan az olmamak koşuluyla senato tarafından belirlenecek ALES puanına sahip olmaları gerekir. Doktora programına başvuracak olanların programa kabulünde, ALES puanı yanı sıra yazılı olarak yapılacak bilimsel değerlendirme sınavı ve/veya mülakat sonucu ile yüksek lisans derecesiyle başvuranlar için yüksek lisans not ortalaması da değerlendirilebilir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru koşulları ve öğrenci kabulüne dair diğer hususlar ilgili senato tarafından düzenlenen yönetmelikle belirlenir.
Şimdi gelelim tezli mi tezsiz mi yapmalıyım sorusunun cevabına;
Eğer yüksek lisans eğitimi sonrası akademik kariyer hedefliyorsanız yüksek lisans eğitiminiz kesinlikle “tezli” olmalıdır. Geçmiş yıllarda tezsiz yüksek lisans mezunları da doktoraya başvurabiliyorlardı ancak 2016 yılında bu konudaki yönetmelik değişti.
Amacınız iş hayatına yönelik kazanımlar elde etmek ise “tezsiz” yüksek lisans yapmalısınız.
NOT: Yeni yönetmeliğe göre; 6/2/2013 tarihinden önce tezsiz yüksek lisans programlarına kayıtlı olan veya mezun olan öğrenciler doktora programlarına başvurabilir.
Akademik kariyer için yabancı dil (özellikle İngilizce) şarttır. Neredeyse bütün üniversiteler tezli programları için kabul edeceği adaylardan yabancı yayınları takip edebilecek seviyede İngilizce bilgisine sahip olmalarını isterler. İstemeyen üniversiteler de vardır (bazı vakıf üniversiteleri). Bunlar hangi üniversitelerdir sorusuna bir cevap vermek mümkün değil. Bir üniversitenin bir programı yabancı dil yeterliliği ararken başka bir programı istemeyebiliyor. Ve bu başvuru koşulları her dönem değişebiliyor.
YÖK bu konuda sadece lisans derecesi ile doktoraya başvuranlar için bir kısıtlama getirmiştir. Lisans derecesi ile doktora başvurusu yapmak istiyorsanız 4 üzerinden en az 3 olmalı.
Yüksek lisans başvuruları için karar okula aittir. Bazı üniversiteler en az 4 üzerinden 2 isterler. Birçoğu 4 üzerinden 2,5 ister. Daha farklı nor ortalaması istekleri olan üniversiteler de var. Bu konuda belirlenmiş bir standart yok. Üniversiteden üniversiteye hatta aynı üniversite içinde bölümden bölüme farklılık gösteriyor.
Kendi Alanımdan Farklı Bir Alanda Yapabilir miyim?
Birçok farklı alanda yapabilirsiniz. Mühendislik ve sağlık alanlarında bazı programlar farklı alanlardan gelenleri kabul etmiyor. Bazı programlar farklı alanları kabul ediyor ancak 1 yıl bilimsel hazırlık okunmasını şart koşuyor. Bazı programlar ise koşulsuz şartsız farklı alanlardan gelen adayları kabul ediyor. Akademisyenlik için yüksek lisans alanınız çok önemlidir. Gelecekte kariyer yapmayı istediğiniz alanı belirleyip yüksek lisans programınızı buna göre seçmeniz gereklidir.
Akademik kariyer söz konusu olduğunda severek çalışabileceğiniz bir alanı seçmek popüler bir alanı seçmekten çok daha önemlidir. Aksi taktirde uzun emekler harcayarak yapacağınız bilimsel çalışmalar hem sizi çok fazlasıyla yoracak hem de yeterli kalitede olmamalarına sebep olacaktır. Bu konuda ünlü İngiliz gazetesi The Guardian’da yer alan araştırma yazısı için tıklayın.
Özetle, evet kariyer yolunda daha hızlı ilerlemenizi sağlayacak popüler alanlar vardır ancak bilim insanı olmayı hedefleyen sizler için asıl önemli olan bu alanları keşfetmek değil; ilgi ve bilginizle çalıştığınız bilim dalına katkı sağlayabileceğiniz alanları keşfetmektir.
Devlet üniversitelerinde tezli programları ücretsizdir. Vakıf üniversitelerinde çok geniş bir fiyatlandırma aralığındadır. Üniversite ve bölüm tercihine göre 10 bin TL’den başlar daha yüksek tutarlara doğru gider.
Direk Doktora Yapabilir miyim?
Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’nin Nisan 2016 daki son düzenlemesine göre lisans eğitiminiz sonrası yüksek lisans olmadan doğrudan doktora eğitimine başlayabilirsiniz. Bu konuda yönetmelikteki ilgili madde aşağıdaki gibidir:
Madde 16
- c) Lisans derecesiyle doktora programına başvuranların lisans mezuniyet not ortalamalarının 4 üzerinden en az 3 veya muadili bir puan olması ve ALES’ten başvurduğu programın puan türünde 80 puandan az olmamak koşuluyla senato tarafından belirlenecek ALES puanına sahip olmaları gerekir. Doktora programına başvuracak olanların programa kabulünde, ALES puanı yanı sıra yazılı olarak yapılacak bilimsel değerlendirme sınavı ve/veya mülakat sonucu ile yüksek lisans derecesiyle başvuranlar için yüksek lisans not ortalaması da değerlendirilebilir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru koşulları ve öğrenci kabulüne dair diğer hususlar ilgili senato tarafından düzenlenen yönetmelikle belirlenir.
Detaylı Bilgi İçin Yönetmeliği Buradan Görebilirsiniz.
Yüksek Lisans Yaparken Araştırma Görevlisi Olabilir miyim?
Evet olabilirsiniz. Üniversitenizin ve bölümünüzün ihtiyacı varsa yüksek lisans eğitiminiz sırasında araştırma görevlisi olabilirsiniz.
Bkz: Öğretim Elemanı Yönetmeliği
Tezli yüksek lisans için ALES şarttır. İster devlet üniversitesi olsun ister vakıf üniversitesi… Tezsiz yüksek lisans programları için ALES şartı kaldırılmıştır. Hiçbir üniversite tezsiz programlar için ALES istemiyor.
- ALES’siz Yüksek Lisans
- Hangi Bölümlere Başvurabilirim?
- İş Hayatı İçin Yüksek Lisans
- Tezsiz Yüksek Lisans Rehberi
Eğitim süresi ile ilgili Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği şöyle der:
MADDE 7 –
(1) Tezli yüksek lisans programının süresi bilimsel hazırlıkta geçen süre hariç, kayıt olduğu programa ilişkin derslerin verildiği dönemden başlamak üzere, her dönem için kayıt yaptırıp yaptırmadığına bakılmaksızın dört yarıyıl olup, program en çok altı yarıyılda tamamlanır.
(2) Dört yarıyıl sonunda öğretim planında yer alan kredili derslerini ve seminer dersini başarıyla tamamlayamayan veya bu süre içerisinde yükseköğretim kurumunun öngördüğü başarı koşullarını/ölçütlerini yerine getiremeyen; azami süreler içerisinde ise tez çalışmasında başarısız olan veya tez savunmasına girmeyen öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.
(3) Yüksek lisans programından süresinden önce mezun olabilecek öğrenciler ile ilgili düzenlemeler senato tarafından kabul edilen yönetmelikle belirlenir.
MADDE 12 –
(1) Tezsiz yüksek lisans programını tamamlama süresi, bilimsel hazırlıkta geçen süre hariç, kayıt olduğu programa ilişkin derslerin verildiği dönemden başlamak üzere, her dönem için kayıt yaptırıp yaptırmadığına bakılmaksızın en az iki yarıyıl, en çok üç yarıyıldır. Bu sürenin sonunda başarısız olan veya programı tamamlayamayan öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir.
Bazı vakıf üniversitelerinin bazı programları çalışırken de tezli yüksek lisans yapabilmeye olanak sağlamak için derslerini akşam saatlerinde ve hafta sonu yapıyor ancak tüm yüksek lisans programlarında derslere devam zorunluluğu vardır. Mülakatlarda özellikle derslere devam edip edemeyeceğinizi sorarlar çoğu zaman. Eğer derslere devam edemeyecek durumda iseniz yüksek liasns eğitiminizi tamamlayamazsınız.
Birçok vakıf üniversitesi tezli yüksek lisans programları için çeşitli oranlarda burs verirler veya program ücretlerini tezsiz programlara göre çok düşük tutarlar. Burs koşulları büyük oranda akademik başarı ile doğrudan orantılıdır. Yüksek bir lisans mezuniyet ortalaması ve/veya bilimsel çalışmalarda elde edilmiş başarılar ve hatta spor ya da müzik alanlarında elde edilmiş başarılar başvuracağınız programla alakalı olmasa bile burs almanızı sağlayacaktır.
Aşağıdaki başlıklar ilginizi çekebilir:
Yüksek lisansa kabul edilir miyim sorusu en sık gelen sorulardandır. Eğer üniversitenin başvuru detaylarında ilan ettiği ALES, yabancı dil, not ortalaması gibi koşulları sağlıyorsanız ve gerçekten bilime hizmet etmek isteyen bir insan olmayı amaçlıyorsanız çok büyük ihtimalle kabul edileceksiniz. Ancak ülke gerçeklerini de düşünürsek çok hak ettiğiniz halde kontenjan kısıtları, adam kayırma, kendinizi yeterince ifade edememe gibi sebeplerden dolayı kabul alamayabilirsiniz. Amacınız gerçekten bilim insanı olmaksa yılmayın, başka üniversiteleri de deneyin. Devlet üniversiteleri olmadıysa vakıf üniversitelerini deneyin. Günümüzde vakıf üniversiteleri akademik ve maddi imkanları ile çok iyi eğitimler sunmaktalar.
Lisans eğitiminden farklı bir alanda lisansüstü eğitim almak isteyen öğrencilerin kabul edildikleri programla ilgili eksiklerini kapatmak amacıyla uygulanan bir yıllık bir eğitimdir.
Konuyla ilgili yönetmelik maddesi aşağıdaki gibidir:
Bilimsel hazırlık programına öğrenci kabulü
MADDE 30
(1) Yüksek lisans ve doktora programlarına kabul edilen öğrencilerden lisans veya yüksek lisans derecesini kabul edildikleri yüksek lisans veya doktora programından farklı alanlarda almış olanlar ile lisans veya yüksek lisans derecesini kabul edildikleri yükseköğretim kurumu dışındaki yükseköğretim kurumlarından almış olan yüksek lisans veya doktora programı adayları için eksikliklerini gidermek amacıyla bilimsel hazırlık programı uygulanabilir.
(2) Bilimsel hazırlık programında alınması zorunlu dersler, ilgili lisansüstü programını tamamlamak için gerekli görülen derslerin yerine geçemez. Ancak bilimsel hazırlık programındaki bir öğrenci, bilimsel hazırlık derslerinin yanı sıra ilgili enstitü anabilim/anasanat dalı başkanlığının önerisi ve enstitü yönetim kurulunun onayı ile lisansüstü programa yönelik dersler de alabilir.
(3) Bilimsel hazırlık programı ile ilgili devam, ders sınavları, ders notları, derslerden başarılı sayılma koşulları, ders tekrarı, kayıt silme ve diğer esaslar senato tarafından kabul edilen yönetmelikle belirlenir.
(4) Bilimsel hazırlık programında geçirilecek süre en çok iki yarıyıldır. Yaz öğretimi bu süreye dahil edilmez. Bu süre dönem izinleri dışında uzatılamaz ve süre sonunda başarılı olamayan öğrencinin ilişiği kesilir. Bu programda geçirilen süre yüksek lisans veya doktora programı sürelerine dahil edilmez.
Detaylı bilgi için: Bilimsel Hazırlık
Bilim sınavı, akademik bir altyapı gerektiren bazı programlara başvuru sürecinde bazı üniversiteler adayın başvurduğu programla ilgili genel bilgisini ölçmek amacıyla uyguladığı bir sınavdır. Çok kapsamlı olmayan, başvurduğunuz programla ilgili çok ilgisiz değilseniz kolayca geçebileceğiniz bir sınavdır.
Detaylı bilgi için: Bilim Sınavı
İngilizce Hazırlık Senesi Var mı?
Bu konuda bir standart yok. Birçok üniversite özellikle tezli programlar için yabancı dil yeterliliği ister. Ancak çok az üniversitede yüksek lisans eğitimi için hazırlık senesi uygulanıyor.
Birçok üniversite sene içerisinde 2 defa yüksek lisansa öğrenci kabul ediyor. Başvuru tarihleri ilan edildikçe sitemizin başvuru tarihleri sayfasına eklenmektedir.
Yüksek Lisans Başvuru Tarihleri
Başka Bir Programa Yatay Geçiş Yapabilir miyim?
Evet. En az bir yarıyılı tamamladıysanız yapabilirsiniz. Konuyla ilgili yönetmelik maddesi şöyle der:
Yatay geçiş yoluyla öğrenci kabulü
MADDE 32 –
- Yükseköğretim kurumu içindeki başka bir enstitü anabilim/anasanat dalında veya başka bir yükseköğretim kurumunun lisansüstü programında en az bir yarıyılı tamamlamış olan başarılı öğrenci, lisansüstü programlara yatay geçiş yoluyla kabul edilebilir. Yatay geçiş yoluyla kabul edilme koşulları ilgili senato tarafından kabul edilen yönetmelikle belirlenir.
Detaylı bilgi için: Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Üniversitenin denkliği olmak kaydıyla yurt dışında da tezli yüksek lisans eğitiminizi alabilirsiniz.
Bkz: YÖK DENKLİK BİRİMİ
Uzaktan yüksek lisans eğitimi programları listesi her yeni öğretim yılında daha da genişlemektedir. Bu genişleme daha çok tezsiz yüksek lisans programlarını kapsıyor ancak kısıtlı da olsa uzaktan eğitim ile verilen tezli yüksek lisans programları da var. Güncel liste için uzaktan eğitim rehberimize göz atın: